استرپتوكوكوزيس / لاکتوکوکوزیس بیماری مهم صنعت آبزی‌پروری به‌ویژه قزل‌آلای رنگینکمان (Oncorhynchus mykis)است.
امروزه قزل‌آلای رنگینکمان یکی از مهم‌ترین گونه‌هاي اقتصادي است که در جهان‌پرورش داده می‌شود. مشخصه‌هایی که سبب برتري این ماهی می‌شود شامل سازگاري با تراکم بالا در شرایط پرورشی، مقاومت در برابر شرایط نامطلوب محیطی، سازگاري خوب با تغذیهٔ، دستی و داشتن افزایش رشد بالا است. افزایش نیاز براي تولید قزل‌آلا رنگینکمان منتج به پرورش متراکم ماهیان گردیده است. با افزایش تراکم، شیوع بیماری‌های باکتریایی، ویروسی و انگلی نیز در ایران معمول‌تر شده است.
طی دو دههٔ اخیر، صنعت آبزی‌پروری رشد مناسبی را داشته است، اما متأسفانه بروز برخی بیماری‌ها و مشکلات بهداشتی از جمله بیماري استرپتوکوکوزیس و لاکتوکوکوزیس موجب بروز خسارات و زیان هاي فراوان به صنعت قزل‌آلای کشور شده است (سلطانی و همکاران1386 ). استرپتوکوکوزیس/ لاکتوکوکوزیس عامل بیماري سیستمیک در ماهیان دریایی، لب‌شور و آب شیرین از جمله مارماهی، باس دریایی، تیلاپیا، ماهی دم زرد و قزل‌آلای رنگینکمان است. این بیماري در ابتدا در میان جمعیت قزل‌آلای رنگینکمان در ژاپن در سال 1958 گزارش شد. بعدها این بیماري در مزارع پرورش قزل‌آلا رنگینکمان در آفریقاي جنوبی، ایالات متحده آمریکا، بریتانیا و نروژ نیز اهمیت یافت و امروزه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بیماری‌های قزل‌آلای رنگین کمان در آبزی‌پروری شناخته شده است
استرپتوکوکوزیس اولین‌بار در ایران از مزارع پرورش قزل‌آلا رنگینکمان استان مازندران در سال 2000، از مزارع پرورش قزل‌آلای رنگینکمان استان فارس در سال 2003 و از دستگاه گوارش شانه‌دار دریاچه خزر در سال 2002 جدا شده است.
کنترل استرپتوکوکوزیس بسیار مشکل است، زیرا زمانی این بیماري آشکار می‌شود که ماهی به‌وسیله کیفیت پایین آب تحت استرس قرار گیرد. علاوه بر این، یک باکتري فراگیر و در سطح جهانی است. درمان با مواد شیمیایی هزینه‌بردار و معمولاً بی‌تأثیر است؛ زیرا ماهیان بیمار معمولاً از گرفتن غذا، خودداري می‌کنند. روش‌های جایگزین براي کنترل بیماری‌های استرپتوکوکوزیس/ لاکتوکوکوزیس، استفاده از واکسن‌ها است.
باتوجه‌به مشکلات موجود در درمان بیماري استرپتوکوکوزیس، واکسیناسیون به‌عنوان یک روش پیشگیري مناسب در سطح جهان پذیرفته شده است؛ لذا با عنایت به‌ضرورت استفاده از سویه‌‌های بومی در تولید واکسن، تولید واکسن داخلی بر واکسن‌های وارداتی ارجحیت دارد. علی‌رغم این که چند سالی است واکسن این بیماري در کشور در سطح صنعتی مجوز تولید یافته و در اختیار پرورش‌دهندگان قرار گرفته
است، در مورد کارایی و ایمنی‌زایی آن تحقیق مناسبی صورت نگرفته است؛ لذا در این تحقیق، مقایسه تأثیر واکسن دوگانه استرپتوکوکوزیس تولیدي داخل کشور (ساخت جهاد دانشگاهی) و واکسن ساخت خارج بر برخی پاسخ‌های ایمنی و AquaVac™ Garvetil™) شاخصهای خونی و رشد ماهی قزل‌آلا رنگینکمان صورت گرفت و در پایان هر (Oncorhynchus mykiss) سه تیمار واکسن ایرانی، واکسن خارجی و شاهد با هر دو باکتري استرپتوکوکوس اینیایی و لاکتوکوکوس گارویه چالش داده شده و درصد بقاي نسبی ماهیان در تیمارها با یکدیگر مقایسه شدند.
بیماري استرپتوکوکوزیس با عامل استرپتوکوکوس اینیایی و لاکتوکوکوس گارویه موجب خسارت اقتصادي قابل‌توجه در مزارع ماهی در برخی کشورها از جمله مزارع قزل‌آلای پرورشی در ایران است (سلطانی و همکاران 1386). نتایج حاصل از مقایسهٔ تأثیر واکسن دوگانهٔ و استرپتوکوکوزیس ایرانی، واکسن خارجی و گروه بر برخی شاخصهای خون ماهی قزل‌آلای رنگین کمان در این تحقیق، نشان می‌دهد که واکسیناسیون توانسته است شاخصهای خونی مورد آزمایش را در ماهیان واکسینه نسبت به گروه شاهد افزایش دهد.
واکسن، استرپتوکوکوزیس، شاخصهاي رشد و ایمنی، قزل آلاي رنگین کمان
حسین خاج، مهرزاد مصباح ، محمدرضا تابنده ، تکاور محمدیان و مریم دادار
